Ustalenie realnych celów planu rehabilitacyjnego trzeba rozpocząć od wnikliwej oceny stanu zdrowia pacjenta. Przede wszystkim należy określić możliwości danego chorego, przeanalizować zebrane wyniki i zaproponować właściwy rodzaj terapii. Metoda leczenia musi być opracowana bardzo szczegółowo, uwzględniając każdą niepełnosprawność pacjenta, zarówno upośledzenie czuciowe, jak i motoryczne. Chory po przebytym udarze mózgu ma nadzieję osiągnąć maksymalny zakres samodzielności fizycznej i psychicznej w efekcie prowadzonej rehabilitacji. Niezależność funkcjonalną chory powinien osiągnąć nie tylko w szpitalu, ale także w domu, w swojej grupie społecznej. Proces rehabilitacji nie powinien ograniczać się tylko do samych ćwiczeń, ale także powinien obejmować codzienne aspekty życia chorego.
Zadania usprawniania:
- Zwalczanie spastyczności.
- Zapobieganie zniekształceniom i usztywnieniom w stawach.
- Zapobieganie odleżynom.
- Zapobieganie powikłaniom krążeniowo-oddechowym.
- Odtwarzanie czucia głębokiego i powierzchniowego.
- Usamodzielnianie chorego.
- Wzmacnianie mięśni opierając się na zespołach dynamicznych.
Czas rozpoczęcia rehabilitacji uzależniony jest od rodzaju i rozległości udaru oraz od ogólnego stanu pacjenta, wyznacza go zazwyczaj lekarz prowadzący. Po udarze wywołanym krwotokiem rozpoczyna się rehabilitację później, niż gdy jest to udar niedokrwienny. Lecz gdy pojawiają się powikłania w postaci zaburzeń oddechowych, niewydolności krążeniowej, zakrzepowego zapalenia żył, zapalenia płuc oraz innych poważnych powikłań proces usprawniania również jest opóźniony.
Rehabilitacja rozpoczyna się natychmiast od przyjęcia chorego do szpitala. Już właściwe ułożenie chorego rozpoczyna proces rehabilitacji, zapobiegając przykurczom stawowym. W przypadkach, gdy chorzy są nieprzytomni, zaleca się układanie ich na boku lub na brzuchu aby zapobiec zaleganiu śliny oraz wypadaniu języka. Jeśli chorzy są przytomni można ich ułożyć na plecach z lekko uniesioną głową. Kończyny górne powinny być odwiedzione w stawach barkowych i lekko zgięte w stawach łokciowych, palce u rąk nieznacznie zgięte a kciuk wyprostowany. Natomiast kończyny dolne powinny być lekko zgięte z podpartymi kolanami i stopami poprzez niewielką poduszkę.
 |
| Flickr |
W początkowej fazie udaru mózgu czynności rehabilitacyjne są jednoznaczne z opieką lekarską i pielęgniarską. Zdecydowanej uwagi wymaga utrzymanie drożności dróg oddechowych. Wentylacji płuc oraz wyrównanie zaburzeń krążenia. W przypadkach, gdy chory jest w stanie śpiączki czasami trzeba wykonać intubację lub tracheotomię. Chorzy nieprzytomni mogą mieć trudności z połykaniem zarówno pokarmu, jak i śliny i wymagają oni ochrony przed zachłyśnięciem oraz wtórnym zapaleniem płuc. Bardzo ważne jest ułożenie chorego zapobiegające odleżynom, przykurczom stawowym oraz zapaleniu płuc. Pozycje ułożeniowe należy zmieniać co 2-3 godziny. Kończynę górną układa się ramieniem w odwiedzeniu i odwróconym przedramieniu, nadgarstek w lekkim zgięciu grzbietowym, palce zgięte, kciuk w opozycji. Kończyna dolna jest wyprostowana z lekko zgiętym kolanem i skręcona nieznacznie na zewnątrz, stopa podparta pod kątem prostym. Ważnym elementem usprawniania są ćwiczenia oddechowe, które zapobiegają powikłaniom płucnym, ćwiczenia czynne „zdrowych'' kończyn i bierne kończyn porażonych zapobiegające przykurczom stawowym a także lekki masaż poprawiający trofikę mięśni. Łóżko chorego musi być odpowiednio szerokie pozwalające na właściwe ułożenie chorego a także, aby dostęp do niego był możliwy od strony porażonej.
Program rehabilitacyjny należy opracować indywidualnie dla każdego chorego z nastawieniem na cele, jakie może osiągnąć. Program ten trzeba poprzedzić wywiadem odnoszącym się do trybu życia przed udarem, oczekiwań chorego, jak i pomocy, jakiej chory może spodziewać się od swojej rodziny. Należy mieć na uwadze wydolność krążeniową, oddechową, obrażenia narządów wewnętrznych a także stopień niepełnosprawności fizycznej. Wszystko to można określić przy pomocy właściwych testów i skal ocen. Zanim zostanie ustalony szczegółowy program usprawniania każdy chory powinien mieć zastosowane ćwiczenia przyłóżkowe czynne i prowadzone, ćwiczenia oddechowe (jeśli jest przytomny), oklepywanie klatki piersiowej. Intensywność ćwiczeń dobrana jest do stanu chorego a za główne przeciwwskazanie uważa się niewydolność krążeniowo-oddechową. Zalecane jest jak najwcześniejsze uruchamianie chorych w przypadkach małego ogniska zawałowego, bez powikłań, ze stanem ogólnym dobrym i bez zaburzeń równowagi.
Odzyskiwanie kontroli ruchu należy prowadzić w kierunku od części proksymalnych do dystalnych. Dlatego też wskazane jest ustalenie kontroli ruchów górnej części tułowia i barku a także dolnych części tułowia i biodra. Wszystkie ćwiczenia kończyn dotkniętych porażeniem lub niedowładem wykonuje się w kolejności od ćwiczeń prowadzonych, czynnych wspomaganych i czynnych. Po zakończeniu tych etapów pacjent powinien umieć utrzymać swoją kończynę w określonej pozycji i utrzymać ją w tej pozycji. W momencie, gdy chory odzyska odpowiednią sprawność wskazane są ćwiczenia oporowe wzmacniające. Ważna jest zachęcanie chorego do osiągnięcia jak największej niezależności poprzez wykonywanie wszystkich czynności dnia codziennego. Pacjent uczy się samodzielności w rozbieraniu i ubieraniu się, w spożywaniu posiłków, itp. W ostatnim okresie procesu rehabilitacyjnego chory uczy się kontrolować ruchy ręki dotkniętej niedowładem. Pozycję ruchów ręki pacjent może odzyskać wówczas, gdy kontroluje ruchy barku i łokcia a ręka nie jest w zgięciowym ucisku.
Agnieszka Pacek
mgr fizjoterapii
Świetnie napisane. Pozdrawiam serdecznie.
OdpowiedzUsuń